Bevrijding

De geallieerden (dit zijn de soldaten die tegen nazi-Duitsland vechten) bedenken een plan om nazi-Duitsland te verslaan en West-Europa te bevrijden. Ze willen met heel veel soldaten landen in Normandië, een kuststreek in Frankrijk. Op 6 juni begint de grote aanval, deze dag heet: D-Day. Het lukt de geallieerde soldaten om aan land te komen, maar ze moeten hard vechten. Er sterven veel soldaten bij deze grote aanval. Maar de geallieerden slagen erin om snel grote delen van Frankrijk en België te veroveren.

In heel Nederland wordt gefluisterd dat de geallieerden elk moment komen om de nazi’s te verslaan. Bijna iedereen heeft het erover, ze willen het zo graag geloven. Op de radio wordt zelfs verteld dat Breda al vrij is, maar dat is niet waar! De mensen vieren feest op straat. Deze dag wordt later Dolle Dinsdag genoemd.

Maar niet alle Nederlanders zijn blij met deze berichten, bijvoorbeeld de NSB’ers. Dit zijn Nederlanders die aan de kant van de Duitsers staan. Veel van hen slaan op de vlucht naar Duitsland. Ze zijn bang wat er met hen gaat gebeuren als de nazi’s worden verslagen en de Nederlandse regering weer terugkomt. Ook enkele nazi’s slaan op de vlucht. Maar dan blijken de geruchten niet waar te zijn. De geallieerden zijn nog in België en hebben Nederland nog niet bereikt.

Op 12 september is het zo ver, de geallieerden komen de grens over! Mesch is het eerste Nederlandse dorp dat wordt bevrijd. Het ligt in het puntje van Limburg. De geallieerden vechten door en een paar dagen later is Maastricht vrij. Grote delen van Limburg, Noord-Brabant en Zeeland worden bevrijd. Op veel plekken werd groot feest gevierd, na jaren bezetting zijn ze eindelijk vrij!

De geallieerden worden door de Duitse soldaten tegengehouden bij de grote rivieren de Rijn, Waal en Maas. De geallieerden proberen belangrijke bruggen te veroveren in Brabant en Gelderland. Britse, Poolse en Amerikaanse soldaten worden met parachutes gedropt in Brabant en Gelderland. Op veel plekken lukt het ze om de bruggen te veroveren. Maar bij Arnhem gaat het mis. Hier ligt de laatste brug die de geallieerden moeten innemen. Duizenden parachutisten landen in de omgeving van Arnhem om daarna zo snel mogelijk naar de brug te gaan. Het is de bedoeling dat deze aanval een grote verrassing is voor de nazi’s. De nazi’s beschieten de soldaten en beschermen de brug extra goed. Veel geallieerde soldaten worden gevangengenomen of doodgeschoten, velen raken gewond. Anderen kunnen zich op tijd verstoppen, maar het lukt ze niet om de brug te veroveren. Het hele plan van de geallieerden mislukt.

De geallieerden proberen de Westerschelde te veroveren. Deze waterweg ligt in Zeeland en is belangrijk. Via dit water kunnen de schepen bij de haven van Antwerpen komen. De Antwerpse havens zijn belangrijk voor de bevrijders voor de toevoer van soldaten, wapens en voorraden. Maar de Duitsers vechten keihard terug. De geallieerden besluiten uiteindelijk om stukken van Zeeland onder water te zetten. Veel dorpen en boerderijen die in dit gebied liggen, gaan verloren. De slag om de Schelde duurt tot november 1944. Dan lukt het de geallieerden om het te veroveren. De schepen van de geallieerden kunnen eindelijk over de Westerschelde naar Antwerpen varen.

In de winter van 1944-1945 zijn de geallieerden niet verder gekomen dan het zuiden van Nederland. Mensen bij de spoorwegen staken om de Duitse bezetter tegen te werken en de geallieerden te helpen. Als straf voeren de Duitsers geen eten en brandstof meer aan naar West-Nederland. Het eten en brandstof raakt daar op en het is een extreem koude winter. Meer dan 20.000 mensen komen om van de honger.

Wil je meer weten over de Hongerwinter? Bekijk dan de uitklapper Hongerwinter.

De geallieerden bedenken nieuwe plannen om de nazi’s te verslaan. Samen heten die plannen: het Rijnlandoffensief. Een offensief betekent een aanval. Het plan is simpel. De geallieerden verzamelen heel veel soldaten om daarna de Rijn over te steken. In totaal wel een half miljoen! Op 8 februari beginnen de gevechten. Met vliegtuigen en kanonnen worden de nazi’s aangevallen. Het lukt de geallieerden om de Rijn over te steken. Daarna gaan ze vechtend Duitsland in. Het plan is een succes.

Na het Rijnlandoffensief trekt een deel van de soldaten door naar Groningen. Eerst worden plaatsen in de Achterhoek en Twente bevrijd. Daarna hopen de geallieerden snel het noorden van Nederland te bevrijden. Maar dat valt tegen. In de stad Groningen verzamelt de vijand alle beschikbare soldaten. De Canadezen vallen de stad aan op 13 april. Ze moeten huis voor huis bevrijden. Er vallen honderden doden en er is veel schade aan de stad. Maar uiteindelijk lukt het, op 18 april 1945 is Groningen vrij.

In mei 1945 gaat het heel snel. De nazi’s worden van alle kanten teruggedrongen en Hitler is dood. De Duitse soldaten die in Nederland zijn, geven zich over op 4 mei. Ook in de rest van Noordwest-Europa geven de Duitsers zich over. Op 5 mei is er een gesprek tussen de Canadezen en de Duitsers. Dat gebeurt in Wageningen waar nog steeds jaarlijks het Bevrijdingsvuur wordt aangestoken op 5 mei. Op 8 mei tekenen de Duitsers een overeenkomst tot overgave met Rusland. Dat is het officiële einde van de oorlog in Europa.

Op één plek in Nederland wordt nog geschoten. Op de Waddeneilanden zitten soldaten uit Georgië. Deze soldaten zijn een deel van het Duitse leger. Begin april krijgen ze de opdracht dat ze naar Arnhem moeten, om daar te helpen vechten tegen de geallieerden. Maar dat weigeren ze. Ze komen in opstand tegen de Duitsers. Wekenlang wordt er gevochten. Pas op 20 mei komen de eerste Canadese bevrijders aan op Texel. Zij maken een einde aan de gevechten. Dit is een van de laatste gevechten van de Tweede Wereldoorlog in Europa.

Als een oorlog stopt, is niet alles ineens voorbij. Mensen moeten verder leven met wat er is gebeurd. Er zijn mensen die nog elke dag denken aan wat ze hebben meegemaakt. Nog steeds zoeken mensen naar antwoorden over wat er precies gebeurd is met familieleden die vermist of vermoord zijn. Het verdriet houdt nooit op.

Nederlanders die de nazi’s hebben geholpen, worden na de bevrijding opgepakt en moeten voor de rechter komen. Sommige NSB’ers komen na een paar weken weer vrij, maar anderen zitten jaren in de gevangenis. Meisjes en vrouwen die verliefd waren geworden op een Duitse soldaat werden als verraders gezien. Ze worden uitgescholden voor ‘moffenmeiden’ en na de bevrijding vaak gepest.

Maar niet overal is de oorlog in mei 1945 voorbij. In Zuidoost-Azië gaat de strijd nog door. Nederlands-Indië is nog bezet door de Japanners. De geallieerden vechten tegen Japan. Japan geeft zich op 15 augustus 1945 over. Pas dan is de Tweede Wereldoorlog echt voorbij.

Luister naar het verhaal van Leendert in de podcast Op houten banden. Hij fietst tijdens de bevrijding door Nederland op zijn fiets met houten banden van Zeeland naar Groningen en maakt zo de verschillende fases van de bevrijding mee.

Luister naar de podcast